Extern salderen – Raad van State biedt handvaten

Wat is extern salderen?

Extern salderen is het verplaatsen van stikstof van het ene naar het andere bedrijf (in geval van veehouderij). Hiermee komt er stikstofruimte beschikbaar voor de ondernemer die graag wilt uitbreiden en krijgt de (geheel of gedeeltelijk) stoppende ondernemer een vergoeding voor de uitstoot die hij/zij minder veroorzaakt. Alle provincie hebben hiervoor reeds beleidsregels opgesteld waaraan men zich moet houden. Zo mag er bijvoorbeeld alleen gesaldeerd worden met daadwerkelijk gerealiseerde capaciteit (stallen) en vindt er afroming plaats t.o.v. de in te trekken rechten (minimaal 30%, verschilt per provincie). Deze regels waren reeds bekend. Hoewel de mogelijkheden er zijn, ligt de daadwerkelijke vergunningverlening bij de meeste provincies al lange tijd stil.

Wat zegt de Raad van State

De Raad van State heeft in haar uitspraken van 14 februari 2024 (GOL in Noord-Brabant)), 28 februari 2024 (varkenshouder in Limburg) en 6 maart 2024 (ViA15) diverse interessante elementen zitten omtrent extern salderen. Een heel aantal voorwaarden waren reeds bekend vanuit het verleden (pré-PAS tijdperk) of vanuit de uitspraak van de Raad van State over het PAS (29 mei 2019). Nu wordt dat nog verder verduidelijkt. Reeds bekend was dat de saldogever en saldo-ontvanger direct met elkaar overeenstemming moeten hebben. Het stoppen van de een, hangt samen met het uitbreiden van de ander (ook wel directe samenhang genoemd). Deze samenhang wordt geborgd met een privaatrechtelijke koopovereenkomst én een intrekkingsbesluit van de milieu- en natuurvergunning waarin staat dat de emissies worden ingetrokken t.b.v. saldo-ontvanger. Tevens mag het bedrijf van saldogever pas worden gestaakt na sluiten van de overeenkomst/intrekken van de vergunning, of anders gezegd: het bedrijf moet in werking kunnen zijn zonder dat daarvoor een nieuwe bouw- of natuurvergunning voor nodig is (dit laatste is dus ook in de beleidsregels van de provincies geregeld). Saldo-ontvanger mag de gewenste situatie pas uitvoeren nadat saldogever de activiteiten heeft gestaakt.

Wat is er nieuw?

Vervolgens waren er bij de verschillende beroepsprocedures diverse bezwaren op inhoudelijk aspecten. Zo werd er gesaldeerd met een vergunning die onder het PAS was verleend, was de locatie al langere tijd niet economisch rendabel in gebruik en waren enkele voorzieningen niet meer op het bedrijf aanwezig (in dit geval fosfaatrechten).

De Raad van state komt tot de conclusie dat:

• Er wél extern gesaldeerd mag worden met een PAS vergunning;
• Men niet alle voorzieningen hoeft te hebben om de locatie in gebruik te kunnen hebben;
• Het is niet van belang of het bedrijf nog in deze vorm mag worden doorgezet of dat er nog geïnvesteerd moet worden in emissiearme technieken;
• Het wel van belang is of een agrarisch bedrijf is gestopt in de periode 1 juli 2015 tot 1 juli 2018.

Dit laatste punt vraag nog wat toelichting. Onder het PAS werd stikstofruimte van stoppende agrarische bedrijven gebruikt om weer uit te geven voor nieuwe ontwikkelingen. Dat houdt concreet in dat als een bedrijf in deze periode is gestopt, de stikstofruimte mogelijk al is uitgegeven onder het PAS middels een PAS-vergunning of PAS-melding. Als deze bedrijven nu ook nog kunnen en mogen extern salderen dan zou de ruimte mogelijk dubbel worden benut. Kortom, bedrijven die gestopt zijn in deze periode kunnen niet worden betrokken bij extern salderen. Als het bedrijf voor 1 juli 2015 of na 1 juli 2018 is gestopt dan bestaat dit risico niet en zou de stikstof in principe dus mogen worden betrokken (mits aan alle andere voorwaarden wordt voldaan).

Overigens is het wel zo dat in alle uitspraken de provincie nog een nadere toetsing moet uitvoeren dan wel onderbouwing moet aanleveren voor 1 of meer locaties waarmee gesaldeerd wordt, er is dus nog wel werk aan de winkel

Additionaliteitsvereiste

Met het risico een erg technische uitleg te moeten geven dan toch nog even de toetsing op het additionaliteitsvereiste. Deze toetsing verplicht de provincie om een afweging te maken of de stikstof die wordt verhandeld wordt, mag worden ingezet voor een nieuwe ontwikkeling (extern salderen) of ten goede moet komen aan de natuur (verlaging stikstofdepositie in N2000-gebieden). Per geval moet er dus worden bepaald hoe de trend is in het N2000-gebied waar saldogever effect op heeft. Aan de hand daarvan kan dan geconcludeerd worden of de stikstof benodigd is voor het behalen van de doelstelling(en) in het gebied t.a.v. stikstof.

In het concrete geval van het GOL (uitspraak 14 februari 2024) heeft de Raad van State geconcludeerd dat de stikstof van saldogevers niet benodigd is omdat er reeds sprake is van een langjarige trend van afname van de stikstofdepositie (onder andere ingezet door de Brabantse stalmaatregelen). Zodoende is men reeds in beweging richting de doelstellingen en kan worden gesteld dat de saldogevers de rechten mochten overdragen voor een nieuwe ontwikkeling.

Deze afweging is dus erg specifiek op casus-niveau gemaakt. Bij (lopende) aanvragen met extern salderen zal er dus een onderbouwing moeten worden gemaakt waarom de stikstof verhandelbaar (inzetbaar) is.

Samenvattend

De voorwaarden voor het extern salderen blijven dus ‘in beweging’, echter deze uitspraken van de Raad van State geven wel veel handvatten, waarmee we hopen dat provincies op korte termijn overgaan tot vergunningverlening. Hoewel extern salderen complex en casus-specifiek blijft, lijken er weer meer mogelijkheden te komen. Heeft u een vraag over dit artikel en/of extern salderen in uw geval zou kunnen, neem dan gerust eens contact op met een van onze adviseurs. Dan zullen wij met u meedenken en -kijken.