Uitspraak Raad van State: PAS onderuit, nog veel onduidelijk!

In eerdere nieuwsberichten brachten wij u op de hoogte over de beroepszaken die liepen bij de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (verder Raad van State) ten aanzien van vergunningen op grond van de Wet natuurbescherming. Het gaat hier om vergunningen die reeds in 2015 verleend zijn door verschillende provincies. Die vergunningen zijn afgegeven op basis van spelregels die zijn vastgelegd in de regeling “Programma Aanpak Stikstof”, afgekort: het PAS. Vanochtend heeft de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State een uitspraak gedaan over de houdbaarheid van de PAS. Deze uitspraak is negatief uitgevallen.  Wat houdt dit in en wat zijn de gevolgen? Hieronder leest u onze eerste bevindingen.

 

Hoe werkt het PAS?

De systematiek van de PAS is erop gebaseerd dat de stikstofuitstoot in Nederland daalt en dat Nederland in natuurgebieden aan de slag gaat om ze beter tegen stikstof bestand te maken. De daling van stikstof komt onder andere doordat de veehouderijsector verdergaande maatregelen treft, denk aan toepassing van luchtwassers of andere emissiearme huisvestingssystemen. Het beter bestand maken van de natuur tegen stikstof doet men bijvoorbeeld door de waterstand te veranderen in natuurgebieden of bijvoorbeeld door afplaggen van heiden, op deze manier krijgen voor stikstofgevoelige planten beter de kans om zich te ontwikkelen. Nederland heeft besloten om de helft van de winst die we behalen weer terug te geven voor economische ontwikkeling, dus bijvoorbeeld voor de uitbreiding van veehouderij, maar ook voor uitbreiding van industrieterreinen, woonwijken, weg- en waterbouw, etc. Dat teruggeven van de winst doet men door “ontwikkelingsruimte” beschikbaar te stellen.

 

Reactie van het Europese Hof

Het Europese Hof heeft eerder dit jaar een kritisch advies geschreven naar de Raad van State over het PAS: Het Europese Hof oordeelt o.a. dat de beoogde positieve effecten van de maatregelen onvoldoende onderbouwd zijn. Anders dan het systeem nu is ingericht, mogen de positieve effecten niet eerder worden “ingezet” nadat het positieve effect onomstotelijk is vastgesteld. Dat is het lastige van de zaak. Hoe kan Nederland dat voldoende wetenschappelijk onderbouwen?
Daarnaast behandelde het Europese Hof van Justitie de vraag of je voor het beweiden van je dieren en het uitrijden van mest ook een vergunning nodig hebt. Nederland heeft namelijk een algemene uitzondering van de vergunningplicht gemaakt voor het beweiden van vee en bemesten van het land. Het Hof oordeelde dat Nederland niet zomaar zo’n uitzondering kan maken en stelt dat er per situatie gekeken moet worden of er sprake is van een vergunningplicht voor beweiden en bemesten.

 

Uitspraak

De Raad van State heeft de reactie van het Europese Hof naast de onderbouwing (de zogeheten “passende beoordeling”) van onze Nederlandse wetgever gelegd en concludeert dat die onderbouwing onvoldoende is. Er is onvoldoende zekerheid over de instandhoudingsdoelstellingen: er kan namelijk (tijdelijk) sprake zijn van een overbelasting van stikstof op Natura2000 gebieden. Tevens vindt de Raad van State dat het beweiden van melkkoeien en het bemesten van gronden ook onder de vergunningplicht valt, de onderbouwing die Nederland op dit punt geeft (in de passende beoordeling) is namelijk onvoldoende. De Raad van State heeft een video gemaakt waarin ze in begrijpelijke taal een toelichting geven op de uitspraak. Deze video kunt u via deze link bekijken: https://player.vimeo.com/video/338944317

 

Gevolgen voor lopende beroepszaken

Heeft u een vergunning op grond van de Wet natuurbescherming gekregen en is daar beroep tegen aangetekend bij de Raad van State of bij de Rechtbank? Dan zal deze vergunning, met circa 500 andere vergunningen, vernietigd worden. Als u daarvoor al een vergunning had op grond van de Natuurbeschermingswet 1998 of Wet natuurbescherming dan is dat uw vergund recht. Vergunningen waarbij geen toename van stikstofdepositie wordt aangevraagd en die gebaseerd zijn op een onherroepelijke onderliggende vergunning blijven waarschijnlijk wel in stand.

 

Gevolgen voor verleende vergunningen waartegen geen beroep is aangetekend

Heeft u een vergunning op grond van de Wet natuurbescherming gekregen die is afgegeven op grond van de spelregels van het PAS en is daar geen beroep tegen aangetekend bij de Raad van State of bij de Rechtbank? dan is er niets aan de hand. Het afgeven besluit is onherroepelijk (dit zegt de Raad van State ook nadrukkelijk op de hierboven aangehaalde video).

 

Gevolgen voor vernietigde vergunningen zonder onderliggende Natuurbeschermingswetvergunning

Had u nog geen Natuurbeschermingswetvergunning en heeft u deze aangevraagd en verleend gekregen van de provincie, maar is er beroep tegen aangetekend bij de Rechtbank of Raad van State? Dan wordt uw vergunning vernietigd en zijn de onderliggende rechten onduidelijk. De komende tijd zullen de provincies en het Rijk zich moeten buigen over de vraag waar dan de bestaande rechten op gebaseerd moeten worden.

 

Meldingen onder het PAS

Heeft uw bedrijf geen vergunning, maar is er een melding gedaan op grond van het PAS of is het bedrijf vergunningvrij omdat de stikstofdepositie lager is dan 0,05 mol? Dan valt daarmee ook de toestemming op grond van de Wet natuurbescherming weg. Voor die bedrijven geldt dat wat in de alinea hierboven wordt aangehaald.

 

Lopende aanvragen

Lopende aanvragen zullen voorlopig niet behandeld worden. De provincies gaan de komende weken met elkaar in overleg over hoe zij verder moeten met de vergunningverlening. Heeft u voor uw vergunningaanvraag (of vvgb) ontwikkelingsruimte nodig? Dan zal die vergunning zeer waarschijnlijk geweigerd worden.

 

Komt er nog ontwikkelingsruimte vrij?

Veel ondernemers wachten op het vrijkomen van het tweede deel van de ontwikkelingsruimte, die stond gepland voor vorig jaar juli. Deze ontwikkelingsruimte komt, nu het PAS onhoudbaar is, niet meer vrij.

 

Hoe verder

De komende weken zullen het Rijk en de provincies overleg voeren over de uitspraak en hoe vergunningverlening weer opgepakt kan worden. Mogelijk komt er een geheel nieuw stelsel. Zodra er ontwikkelingen zijn brengen wij u weer op de hoogte. Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met een van onze adviseurs.