Het PAS is onderuit, hoe nu verder?
Vanuit Europa is Nederland gehouden aan regels omtrent de bescherming van de zogeheten ‘Natura2000 gebieden’. Dit zijn gebieden die Nederland heeft aangemeld bij Europa, omdat deze speciale flora en fauna kennen. Teveel stikstof op natuurgebieden zorgt ervoor dat bepaalde planten zich niet meer kunnen ontwikkelen en dus heeft Nederland regels moeten ontwikkelen om die stikstofuitstoot in de hand te houden. Die regels staan in het Programma Aanpak Stikstof (PAS) en zijn op 1 juli 2015 in werking getreden. 29 mei jongstleden heeft de Raad van State, het hoogste rechts- en adviesorgaan in Nederland, een streep gezet door het PAS.
Het PAS vormde het toetsingskader voor de afgifte van vergunningen, acceptatie van meldingen en het vaststellen van bestemmingsplannen. De systematiek van het PAS is erop gebaseerd dat de stikstofuitstoot daalt en in natuurgebieden werkzaamheden worden verricht om ze beter tegen stikstof bestand te maken. De daling van stikstof komt o.a. doordat de veehouderijsector verdergaande maatregelen treft, denk aan toepassing van luchtwassers. Het beter bestand maken van de natuur tegen stikstof doet men bijvoorbeeld door de waterstand te veranderen in natuurgebieden of bijvoorbeeld door afplaggen van heiden, op deze manier krijgen voor stikstofgevoelige planten beter de kans om zich te ontwikkelen. Nederland heeft besloten om de helft van de winst die hierdoor behaalt wordt weer terug te geven voor economische ontwikkeling. Bijvoorbeeld voor de uitbreiding van veehouderij, maar ook voor uitbreiding van industrieterreinen, woonwijken, weg- en waterbouw, etc. Dat teruggeven van de winst deed men door “ontwikkelingsruimte” beschikbaar te stellen. Al snel na het in werking treden van het PAS kwamen er bezwaren vanuit bepaalde groeperingen die zich niet konden vinden in het systeem. Zij besloten vergunningen aan te vechten en door te stappen naar de Raad van State.
De Raad van State heeft op haar beurt het Europese Hof bevraagd of onze Nederlandse regelgeving in lijn is met die van Europa. Zij concludeerden dat er onvoldoende zekerheid is over de instandhoudingsdoelstellingen van de Natura2000 gebieden. Nog voordat de beoogde daling van stikstof bewerkstelligd werd keerde de overheid al ontwikkelingsruimte uit. Er kan dan tijdelijk sprake zijn van een verdere overbelasting van stikstof op Natura2000 gebieden. Tevens stelt men dat het beweiden van melkkoeien en het bemesten van gronden ook onder de vergunningplicht valt en dat het rekenmodel onvoldoende goed werkt.
De uitspraak zorgt ervoor dat de vergunningverlening voor het aspect stikstof stil is komen te liggen. Dit gaat verder dan de veehouderij: de Raad van State heeft inmiddels ook diverse bestemmingsplannen voor woningbouw of de aanleg van wegen vernietigd. Op dit moment zijn het Rijk en de provincie bezig met het opstellen van nieuwe regels voor vergunningverlening en het verbeteren van het rekenmodel. Het uitkeren van ontwikkelingsruimte komt vermoedelijk niet meer terug. Vergunningen zullen enkel verleend kunnen worden als dat stikstofneutraal is. Dat kan door emissiearmere technieken toe te passen en/of door vergunningen voor de uitstoot van stikstof van derden te kopen en over te hevelen naar de eigen locatie. Hoe men het vergunningenstelsel wil opzetten voor beweiden en bemesten is nog onduidelijk. Tot slot gelden voor projecten met groot maatschappelijk belang waar geen alternatieven voor zijn aparte (compensatie)
regels.